A do të bëhet shqipja gjuhë kombëtare e Zvicrës?
Autori: Gazeta inFokus 17:21 | 26 August 2023
Në Zvicër më shumë dëgjohet muzika shqiptare sesa ajo në dialektin zviceran të gjermanishtes. Por, a është në rritje edhe gjuha shqipe në këtë shtet?
Fakti që në Zvicër në vitin 2023, është transmetuar më shumë muzikë në gjuhën shqipe sesa në dialektin zviceran të gjermanishtes, ka preokupuar shumë në komunitetin e SRF. Kështu, përdoruesit në kuadër të këtij komuniteti kanë pyetur nëse shqipja po përhapet edhe në segmentet tjerë, në Zvicër.
Në fakt, shqipja është një nga gjuhët më të folura si gjuhë kryesore në Zvicër, pas gjermanishtes, frëngjishtes dhe italishtes. Këtë e tregojnë shifrat e statistikave federale.
Vitin e kaluar, 2.8 për qind e personave mbi 15 vjeç në Zvicër flisnin gjuhën shqipe si gjuhë kryesore. Kjo është 0.3 pikë përqindjeje më shumë se dhjetë vjet më parë. Dhe, çfarë do të thotë kjo për të ardhmen?, pyet srf.ch.
Stephan Schmid, gjuhëtar në Universitetin e Cyrihut, është marrë me këtë temë për një kohë të gjatë. Ai shpjegon se çfarë ndodh kur emigrantët sjellin gjuhën e tyre në një vend.
Modeli klasik që e shpjegon këtë tematikë është skenari i tre gjeneratave. Ai është zhvilluar në bazë të emigracionit në Shtetet e Bashkuara: “Në brezin e parë, njerëzit flasin vetëm gjuhën e tyre amtare”. Kështu, për shembull migrantët e parë italianë në SHBA flisnin vetëm dialektin italian.
“Pastaj fëmijët e tyre u bënë dygjuhësh”. Më në fund, nipërit u bënë amerikanë njëgjuhësh që flisnin vetëm anglisht. Një shembull i spikatur i kësaj është këngëtarja Madonna. Gjyshërit e saj kanë emigruar nga Italia. Ajo pothuajse nuk flet më italisht.
Sidoqoftë, gjuha e emigrantëve mund të zhduket shumë më shpejt. Por kjo ndodh sidomos nëse vendi i origjinës dhe vendi i ri janë të ngjashëm kulturalisht dhe nga ana gjuhësore. Një shembull i tillë është Argjentina, thotë Schmid.
“Atje kishte emigracion masiv nga Italia. Për shkak se spanjishtja është shumë e ngjashme (me italishten), italianët e harruan shpejt gjuhën e tyre amtare”.
Por, a ndodhë të përhapet gjuha e emigrantëve në një vend të ri? Ndonjëherë, shpjegon Stephan Schmid. Në Zvicrën gjermanishtfolëse, italishtja është një shembull i mirë për këtë: gjatë bumit ekonomik të periudhës së pasluftës, në Zvicër ka pasur një valë të madhe imigrimi italian.
“Kështu u përhap italishtja, veçanërisht në kantiere ndërtimi dhe në fabrika. Shumë emigrantë që nuk ishin italianë flisnin italisht. Arsyeja kryesore ishte marrëdhënia midis gjuhëve”, (bëhet fjalë për folësit e gjuhëve të afërta me italishten).
Megjithatë, studiuesi beson se është e pamundur që shqipja të bëhet njëra ndër gjuhët kryesore në Zvicër: “Ajo që sigurisht nuk do të ndodhë kurrë është që gjermanishtja zvicerane do të zhduket dhe gjuhët e migrantëve do të mbizotërojnë”, shprehet ai.
Është e mundur që fëmijët të marrin një ose dy fjalë të shqipes në këndin e lojërave – kjo quhet përvetësim joformal i gjuhës, thotë Schmitt, transmeton albinfo.ch. Studimet nga Zvicra, megjithatë, tregojnë se kjo pothuajse nuk mund të ndodhë në rastin e shqipes.
Përveç kësaj, fëmijët me origjinë shqiptare që sot janë në shkollë fillore, kryesisht i përkasin brezit të tretë dhe, siç dihet nga hulumtimet, ata shpesh mund të flasin vetëm shqipen e folur (dialektin).
Në parim, megjithatë, gjuhët e huaja në vendet moderne e kanë pak më të lehtë se në të kaluarën dhe priren të jetojnë më gjatë. Ndër të tjera, kjo ka të bëjë edhe me mjetet moderne të komunikimit si Whatsapp dhe interneti, shpjegon Stephan Schmid. Këto e bëjnë më të lehtë qëndrimin në kontakt me vendin e origjinës dhe gjuhën e tij.
Të tjera
-
Tetë vite burgim për serbët që kultivuan kanabis në laboratorë në veri, një tjetër akoma në arrati
Ivan Slaviq dhe Redenko Keseroviq janë dënuar me gjithsej tetë vite burgim, p...
-
400 euro gjobë kanosësit të saj, Kusari-Lila e quan selektiv sistemin e drejtësisë
Shefja e Grupit Parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje, Mimoza Kusari-Lila, ka ...
-
Haradinaj i bindur se mbështetja për AAK-në po rritet
Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, ka takuar të ...
-
Përveç QUINT-it, edhe Austria i kërkon Kosovës hapa për themelimin e Asociacionit për të arritur sigurt shumicën për KiE
Përveç shteteve të QUINT-it, Kosovës po i kërkohet edhe nga shtete të tjera t...
-
Hovenier takon kryetarin e VATRA-s: Diaspora në ShBA është partner thelbësor
Ambasadori i ShBA-së në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka takuar kryetarin e parti...
-
Kurti bashkëbisedon virtualisht me ish-presidenten e Zvicrës, i shpreh mirënjohje për mbështetje
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, zhvilloi një takim virtual...
-
Rexhepi në Katar adreson çështje të rëndësishme për familjen, arsimin dhe jo-diskriminimin
Zëvendëskryeministrja e Republikës së Kosovës, Emilija Rexhepi, prezantoi fja...
-
Hovenier pret Berishën: Diaspora në SHBA, partner esencial për mbështetjen e Kosovës si shtet sovran
Ambasadori i SHBA-së në Kosovë, Jeff Hovenier, ka pritur në ambasadë kryetari...
-
Ministri Krasniqi takohet me shefen e zyrës së KiE në Kosovë: Kosova i ka plotësuar kushtet për anëtarësim
Ministri për Administrimin e Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi, sot ka zhvillu...
-
“Vala” pa valë
Qytetarët konsumatorë të telefonisë mobile të operatorit "Vala" në ditët e fu...
-
Kurti nderon dëshmorët e kombit në Gjakovë
Në kujtim dhe në nderim të sakrificës dhe të gjakut të derdhur për liri, krye...
-
Ministrja Hajdari ‘nuk bëhet rehat’ me Sekretar të Përgjithshëm, shkarkon Latifajn, ja kë e emëron në vend të tij
Ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari, nuk po bë...