Vjosa Osmani sapo është kthyer nga Vatikani. 40-vjeçarja pati një audiencë me Papa Françeskun, në vetvete asgjë e pazakontë për një kryetar shteti, edhe pse shumica e shqiptarëve të Kosovës janë myslimanë. Por Osmani nuk është presidente e zakonshme.

Ajo përfaqëson një shtet që ka vite që lufton për njohje ndërkombëtare. Edhe Vatikani nuk e ka njohur pavarësinë e Kosovës.

Por ky është problemi më i vogël i Osmanit. 25 vjet pas luftës, Serbia ende e Kosovën si pjesë të territorit të saj. Tani negociatat po fitojnë vrull – dhe mbi të gjitha me iniciativën e kancelarit gjerman, Olaf Scholz.

Nëse përpjekja dështon, mosmarrëveshja për Kosovën mund të shndërrohet në një konflikt të ngrirë në mes të Evropës, shkruan gazeta austriake, Profil, e cila publikoi një intervistë të gjatë me Presidenten e Kosovës, përcjellë GazetaBlic.

Znj. Osmani, gjatë kohës që ishit në Itali, presidenti serb Aleksandar Vuçiq shpalli propozime për zgjidhje në dialogun për pavarësinë e vendit tuaj. E dëgjuat fjalimin e tij?

Osmani: Nuk kam nevojë të dëgjoj fjalimet e Vuçiqit për të ditur se çfarë do të thotë. Taktikat e tij janë plotësisht të parashikueshme. Ai përpiqet të vihet në skenë si paqebërës. Në praktikë, ai më pas bën pikërisht të kundërtën. Fatkeqësisht, fjalët e tij nuk u realizuan kurrë.
Shumë e interpretuan fjalimin duke nënkuptuar se Vuçiç më në fund është gati për një kompromis.

Osmani: Ai pohon kështu, por përsëri, kjo është taktika e tij. Pak para se të arrihet një marrëveshje, ai ulet dhe thotë: Jemi gati për zgjidhje. Sapo marrëveshja është në tavolinë, ai nuk e përmbush detyrimet e tij.

A ka ndodhur kjo më parë?

Osmani: Po, për shembull kur folëm për marrëveshjen për personat e zhdukur që nga lufta e Kosovës. Vuçiq i dha dritën jeshile për një marrëveshje të tillë përfaqësuesit të BE-së për Ballkanin Perëndimor Miroslav Lajcák. Por më pas, kur përfaqësuesit e Kosovës dhe Serbisë udhëtuan për në Bruksel, Vuçiq u kthye në Beograd pa nënshkruar asgjë. Kjo marrëveshje do të kishte bërë të mundur hapjen e arkivave serbe për të mësuar më shumë për të deportuarit në Serbi gjatë luftës.

Pra, nuk besoni në një marrëveshje me Vuçiqin?

Osmani: Nuk kam shumë shpresa për Vuçiqin. Nuk po them se nuk do të nënshkruaj asgjë. Ai ka nënshkruar shumë marrëveshje, duke përfshirë tre që kur u bëra Presidente në vitin 2021. Njëra kishte të bënte me targat në komunitetet serbe në veri. Një për njohjen e letërnjoftimeve kosovare në pikat kufitare me Serbinë dhe një për një marrëveshje energjetike. Vuçiq nuk ka zbatuar asnjë nga këto marrëveshje. Gjithmonë duhet të negociosh dy herë me Serbinë: së pari duhet t’i bindësh të nënshkruajnë, dhe më pas duhet të zbatosh atë që ata kanë nënshkruar. Kjo e fundit është më e vështirë se e para.

Vuçiq thotë se BE-ja dhe SHBA-ja po bëjnë presion masiv ndaj Serbisë për të detyruar një marrëveshje. A ka kuptim kjo?

Osmani: Përkundrazi. Shumë pak presion po i bëhet Vuçiqit. Atij i pëlqen të jetë “mbreti i dramës” dhe ta teprojë. Realiteti është se ka një qetësim të madh ndaj tij nga Perëndimi. Dhe kjo përkundër faktit se Vuçiq nuk është aspak properëndimor. E kam fjalën për një Vuçiç, vendi i të cilit është i vetmi në Evropë që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë. Një Vuçiç që hap “qendra humanitare” në Serbi, të cilat i shërbejnë de fakto spiunazhit rus.

E keni fjalën për qendrën humanitare serbo-ruse në Nish. Ekziston dyshimi se Rusia po spiunon amerikanët nga atje, të cilët mbajnë njërën prej bazave më të mëdha amerikane në Evropë në Kosovë. Për të qëndruar korrekt: Nuk ka asnjë provë përfundimtare të akuzës për spiunazh.

Osmani: Ende vazhdon. Ne po flasim për një Vuçiq që bën marrëveshje të lira me Gazprom ndërsa Evropa përpiqet të largohet nga gazi dhe nafta ruse. Po flasim për një Vuçiq që e bëri Serbinë një strehë të sigurt për kriminelët rusë dhe kompanitë në listat e sanksioneve të BE-së. Po flasim për një Vuçiç që është bërë zëvendësi më i madh i Putinit në Evropë. Udhëtoni nëpër rajonin e Ballkanit dhe pyesni nëse dikush ka frikë se mos sulmohet nga Kosova, Mali i Zi, Shqipëria apo Maqedonia e Veriut. Askush nuk ka frikë nga ne. Por të gjithë kanë frikë nga destabilizimi nga ana e Serbisë. Vuçiq ka merituar prej kohësh të sanksionohet nga BE-ja, për shembull duke ngrirë bisedimet për anëtarësimin e Serbisë në BE.

Por sa e dobishme do të ishte kjo? Sipas sondazheve, vetëm 35 përqind e serbëve ende dëshirojnë të anëtarësohen në BE.

Osmani: Ndërprerja e bisedimeve të pranimit do të ishte një paralajmërim për politikanët e vendit. Atëherë do të ishte e qartë për komunitetin ndërkombëtar se ku qëndron Serbia. Serbia nuk është neutrale. Serbia është pro-ruse. Nëse mund të mësojmë diçka nga vitet e fundit, është se qetësimi inkurajon autokratët të bëhen edhe më autokratikë. Putini është shembulli më i mirë për këtë. Ai shpëtoi mirë për një kohë të gjatë. Së pari me provincën Transnistria që ishte shkëputur nga Moldavia, pastaj me aneksimin e Krimesë. Kjo është arsyeja pse Ukraina është në luftë sot. Prandaj mendoj se është e rëndësishme të bëjmë diçka në lidhje me politikën e Vuçiqit tani dhe jo kur është tepër vonë.

Keshtu thuani ju. Por Serbia thotë: Që ne ta njohim Kosovën, ne duam diçka në këmbim. Çfarë mund të jetë konkretisht?

Osmani” Pikërisht kjo logjikë përdoret edhe në luftën në Ukrainë. Çfarë duhet të marrë Rusia për të ndaluar luftën? Nëse historia na ka mësuar diçka, është se shpërblimi i kriminelëve të luftës i inkurajon ata të bëjnë të njëjtën gjë përsëri.

Vuçiq është nën presion brenda vendit. Ai dëshiron t’u thotë votuesve të tij: Ja, kjo është ajo që kam marrë për njohjen e Kosovës!

Osmani: Serbia tashmë ka marrë shumë. Kemi bërë lëshime para pavarësisë. Në dymbëdhjetë vitet që nga fillimi i negociatave me BE-në, janë bërë shumë më tepër lëshime (për shembull, negociatat për formimin e një asociacioni të komunave serbe). E gjithë kjo e ka sjellë vendin tonë në prag të mosfunksionimit. Ne nuk kemi nevojë për një Republika Srpska tjetër në rajonin tonë. Ne kemi nevojë për modele multietnike, jo për ndarje etnike. Më pyetët se çfarë mund t’i ofrojmë Serbisë si shpërblim. Përgjigja ime është: si shpërblim për çfarë? Si shpërblim për kryerjen e krimeve të luftës? Si shpërblim për destabilizimin e fqinjëve? A është kjo ajo që BE-ja dëshiron të shpërblejë? Edhe 24 vjet pas luftës, Serbia nuk ka kërkuar kurrë falje për atë që ndodhi në vitet 90-ta. Asnjëherë nuk i ka pranuar krimet dhe as i ka sjellë autorët para drejtësisë.

Një poster qëndron varrë në gardhin përpara zyrës së saj. Aty shfaqen trupa tmerrësisht të shpërfytyruar, por edhe portrete njerëzish që qeshin. Ata u zhdukën gjatë luftës – dhe nuk u kthyen më.

Osmani: Bëhet fjalë për gati 2000 të ashtuquajtur persona të zhdukur. Ata janë rrëmbyer me dhunë dhe supozohet se janë varrosur në varreza masive serbe. Vetëm nëse Serbia nxjerr mësime nga e kaluara, mund të ketë perspektivë për një paqe afatgjatë. Kosova është e gatshme të flasë për të drejtat e pakicës serbe. Por ky do të ishte një lëshim për serbët që jetojnë në vendin tonë dhe jo për Beogradin.

Serbët jetojnë në veri të qytetit të Mitrovicës. Ka tensione dhe bllokime të rregullta të rrugëve. Shumë atje nuk e njohin as zyrën tuaj si Presidente. Si do t’u përgjigjeshit këtyre njerëzve?

Osmani: Unë them mos bini pas propagandës se është një nga forcat më shkatërruese në shoqëri. Në vitet 1990, Slobodan Milosheviqi i detyroi serbët të qëndronin pas tij dhe të bënin luftëra. Rezultati ishte 150,000 civilë të vrarë, shkatërrim masiv dhe miliona njerëz të zhvendosur. Vuçiq sot e quan Millosheviqin një njeri të madh me qëllime të mira. Shpresoj që të rinjtë në Kosovë, përfshirë serbët, të mos e marrin këtë si shembull. Serbët në veri të Kosovës nuk më kanë frikë. Ata kanë frikë nga bandat kriminale të drejtuara nga Beogradi që kërcënojnë dhe frikësojnë njerëzit. Ka pasur edhe vrasje në të kaluarën. U dogjën makina, u dogjën shtëpi e kështu me radhë. Njerëzit kanë frikë nga kjo. Në kohën e Jugosllavisë, Mitrovica ishte një qytet multietnik. Tani është i ndarë në veriun serb dhe jugun shqiptar.

Ju keni lindur në Mitrovicë në vitin 1982. E mbani mend akoma bashkëjetesën paqësore?

Osmani: E mbaj mend ende shumë mirë atë kohë. Dhe Mitrovica mund të jetë sërish e tillë: e gjallë, multietnike, një qytet ku të gjithë respektojnë njëri-tjetrin, pa dallim race apo feje. Parakusht për këtë është që Vuçiq të ndalojë së destabilizuari fqinjët e tij.

Franca dhe Gjermania kanë vënë në tryezë një propozim, i cili po mbështetet nga BE-ja dhe SHBA-ja. A keni marrë një kopje?

Osmani: Po, natyrisht.

Po ju pyes sepse ka shumë spekulime nëpër këtë gazetë tani. Ai nuk është publik.

Osmani: Propozimin e morëm në formë të shtypur. Janë katër ose pesë faqe. Për disa, kjo mund të jetë thjesht një copë letër. Por kjo ka të bëjë me të ardhmen e fëmijëve tanë. Ne duam që ata të rriten në Kosovë pa pasur nevojë të kalojnë atë që kemi kaluar ne. Prandaj, ne jemi tejet të kujdesshëm kur bëhet fjalë për propozimin.

Propozimi parashikon se Serbia nuk do ta njohë zyrtarisht Kosovën, por do të vendosë marrëdhënie dhe do t’i japë fund politikës së saj të bllokadës. Ngjashëm si dikur marrëveshja mes dy Gjermanive. A është kjo e qëndrueshme?

Osmani: Akoma më pak e qëndrueshme është ajo që i ofrohet Serbisë në këmbim të kësaj njohjeje de facto. Propozimi flet për “vetëqeverisjen e serbëve”. Nëse ulem me tre avokatë, do të marr të paktën dhjetë mendime të ndryshme se çfarë do të thotë kjo në praktikë. BE-së i pëlqen të përdorë një gjuhë të paqartë për të lejuar të dyja palët të interpretojnë marrëveshjen ashtu siç u konvenon atyre. Duhet ta lëmë pas këtë strategji. Sepse jemi ne ata që duhet të jetojmë me pasojat.

Nuk ka asnjë vend në Ballkan që është aq i zëshëm në solidaritet me Ukrainën sa Kosova. Kievi nuk e njeh shtetësinë e Kosovës.

Osmani: Unë besoj fuqishëm se sapo Ukraina të fitojë këtë luftë, ne do të marrim njohje. Ukraina, ashtu si Kosova, e di se çfarë do të thotë të kesh një fqinj hegjemonist që dëshiron të aneksojë territoret e huaja. Por ky vend është në një luftë të tmerrshme tani. Kështu që fokusi ynë kryesor tani është t’i ndihmojmë ata të fitojnë këtë luftë.

Në mars të vitit 2022, një muaj pas fillimit të luftës së agresionit, ju i shkruat një letër presidentit amerikan Joe Biden për të ofruar mbështetje që Kosova të anëtarësohet në NATO. A keni marrë ndonjëherë një përgjigje?

Osmani: Po, në një takim me Sekretarin e Shtetit Antony Blinken në Uashington. Qeveria amerikane mbështet plotësisht integrimin euroatlantik të Kosovës.

Por kjo nuk mjafton, sepse katër anëtarë të NATO-s po bllokojnë pranimin e Kosovës. Spanja, për shembull – nga frika nga shkëputja e mundshme e Katalonisë.

Osmani: Nuk e kuptova kurrë këtë paralele. Kosova dhe Katalonia nuk mund të krahasohen fare, në aspektin historik dhe juridik. Në vitin 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë vendosi se pavarësia e Kosovës nuk shkel të drejtën ndërkombëtare. Përveç kësaj, pse Spanja do të donte ta krahasonte veten me një vend si Serbia, i cili është fajtor për gjenocid?

Kosova është produkt i NATO-s. Ajo nuk do të ekzistonte pa të. Sot NATO është në Kosovë, por Kosova nuk është në NATO. A nuk ishte konsistent sa duhet Perëndimi?

Osmani: Mendoj se është jashtëzakonisht e rëndësishme që Perëndimi të vazhdojë ta shohë Kosovën si një sukses të përbashkët. Jo më pak për t’i dërguar një porosi të qartë Putinit dhe miqve të tij. Kosova është historia më e madhe e suksesit e politikës së jashtme të demokracive perëndimore. Dhe Perëndimi nuk duhet ta lërë këtë sukses të kalojë pa u vënë re. Putin thotë: “Shiko, dështove këtu, dështove atje dhe dështove edhe në Kosovë!” Jo, Perëndimi nuk dështoi në Kosovë. Perëndimi qëndroi me të shtypurit në vitin 1999. Ai na solli lirinë, demokracinë dhe të drejtat e njeriut. Dhe tani kemi nevojë për ndihmën e Perëndimit për të ruajtur atë që kemi arritur së bashku. Për ta bërë këtë, ne duhet të pranohemi në NATO. Është hapi i fundit. Kjo do të përfundonte procesin e shtetndërtimit në Kosovë dhe kjo do të kishte implikime pozitive për të gjithë rajonin dhe gjithë kontinentin evropian.

BKT Kosova vazhdon përkushtimin ndaj gjithëpërfshirjes duke dhuruar një furgon për të mbështetur fëmijët me nevoja të veçanta

Sponsoruar