Geni i deformuar që shkakton autizëm
Autori: Gazeta inFokus 13:12 | 24 July 2017
Ja nga cili prind është i trashëguar geni i deformuar që shkakton autizëm.
Studimi i botuar në revistën “JAMA Psychiatry” është i pari që vë në dukje rritjen e rrezikut të autizmit të trashëguar nga një nënë e abuzuar në fëmijëri.
Përfundimet bëhen të ditura nga statistikat e Qendrës për Kontrollin e Sëmundjeve, e cila zbuloi një shkallë të lartë të çrregullimit të autizmit tek 1 në 50 fëmijë.
Autorët e revistës “JAMA Psychiatry” studiuan më shumë se 50.000 gra të cilat u pyetën nëse kishin qenë pjesë e ndonjë historie abuzimi përpara moshës 12-vjeçare. Pyetja konceptohej në sferën fizike dhe atë emocionale, për të kuptuar nëse gratë ishin rrahur deri në masën sa të lihen trauma, u ishte bërtitur apo bërë presion nga kujdestarët e tyre.
Ato gjithashtu plotësuan një pyetësor rreth çështjes nëse fëmijët e tyre janë diagnostikuar me çrregullimin e autizmit. Shkencëtarët kishin akses te regjistrat shëndetësorë të pjesëmarrësve dhe në këtë mënyrë, ishin në gjendje të përfshinin edhe faktorë të tjerë që mund të kishin ndikuar në rrezikun e autizmit.
Në bazë të të dhënave shëndetësore arritën të zbuloheshin nëntë shtatzëni ku autizmi ishte i lidhur me diabetin gjatë shtatzënisë, me konsumimin e alkoolit dhe duhanit.
Gratë që raportuan se ishin abuzuar fizikisht, emocionalisht apo seksualisht në moshë të vogël, kishin më shumë gjasa të lindnin fëmijë autikë, krahasuar me gratë e tjera që nuk ishin abuzuar.
Sa më i rëndë të ishte abuzimi, aq më të mëdha ishin shanset e të pasurit një fëmijë me autizëm. Krahasuar me gratë e tjera, ato që kishin duruar keqtrajtime të rënda kishin 60 për qind më shumë gjasa të kishin fëmijë autik.
Ka mundësi që abuzimi i nënës në moshë të vogël mund ta drejtojë atë për nga sjelljet si duhanpirja, alkoolizmi, përdorimi i drogës, obeziteti, sjellje këto që dëmtojnë fetusin.
Shkencëtarët llogaritën se sa shumë këta faktorë rrisin mundësinë që fëmija të lindë me autizëm. Për çudi kushtet si përdorimi i duhanit, alkoolit dhe drogës ndikonin në shtimin e rrezikut vetëm në masën 7 për qind tek gratë e abuzuara. Kjo nënkupton se ushtrimi i llojeve të ndryshme të dhunës tek gratë, ka lënë mjaftueshëm shenja në jetën e tyre, aq sa mund të ndikojë edhe te fëmijët.
Shkencëtarët besojnë se disa rrethana të mënyrës së jetesës, si për shembull ushqimi i pakët mund të jetë përgjegjës për një pjesë të rrezikut.
Është gjithashtu e mundshme që abuzimi të ketë shkaktuar ndryshime biologjike në sistemin imunitar të gruas, duke përfshirë këtu dëmtimin e aftësisë për t’ju përgjigjur stresit, që mund të sjellë pasoja dëmtuese për zhvillimin e fetusit.
Kërkimet kanë treguar se fëmijët autikë i përgjigjen stresit në një mënyrë jonormale dhe se ka mundësi që reagimi i ndryshuar i nënës ndaj stresit të ketë kaluar te fëmija i saj. Zhvillimi i çrregullt i trurit të nënës nga shqetësimet dhe problemet me sistemin imunitar janë hipotezat që shkencëtarët shtrojnë në lidhje me shkaqet e autizmit.
Hulumtuesit gjithashtu spekulojnë se fëmijëria abuzive mund t’i lërë grave një gjendje të vazhdueshme stresi. Çlirimi i vazhdueshëm i hormoneve të stresit mund të rrisë mundësitë e zhvillimit të autizmit tek fëmija.
Së fundmi, abuzimi i nënës që në fëmijëri mund të jetë një ndikues i madh në shtimin e rrezikut të transmetimit gjenetik të sëmundjeve mendore, të cilat janë shumë të përhapura tek fëmijët e abuzuar shkruan living.
Duke qenë se abuzimi i fëmijëve është një nga faktorët e rritjes së rrezikut të autizmit, parandalimi i dhunës duhet të kthehet në përparësi për të gjitha familjet që duan të jenë të shëndetshme.
Të tjera
-
Kusari-Lila: Borrelli e Lajçaku s’kanë lejuar që qeveria ta hartojë konceptin e Asociacionit
Shefja e deputetëve të Lëvizjes Vetëvendosje, Mimoza Kusari – Lila, ka thënë ...
-
Imami kosovar thirrje Kurtit e Haxhiut: Lejoni shamitë në shkolla!
Imami Kosovar Labinot Maliqi, përmes një postimi ne facebook i ka bërë thirrj...
-
Besnik Tahiri: Nëse e bën këtë, unë i them hallall të koftë Albin Kurti
Shefi i GP-së së AAK-së, Besnik Tahiri, është shprehur i pakënaqur me punën e...
-
Marëdhënie në nivel strategjik
Kina deklaroi ngritjen e marrëdhënieve me Hungarinë Serbinë mbi nivelin e par...
-
Përbërja e re e Kuvendit të RMV-së do të jetë me 30 deputetë shqiptarë
Përbërja e re e Kuvendit të Maqedonisë së Veriut do të ketë 30 deputetë shqip...
-
Firmat e sanksionuara, dikur në bashkëpronësi të Radoiçiqit, fituan miliona euro
Mbi 23.5 milionë euro. Kaq fituan tri kompani ndërtimi në Serbi, të cilat gje...
-
Kurti: Vazhdojnë të mblidhen dëshmitë e krimeve të kryera gjatë luftës në Kosovë
Kryeministri i vendit, Albin Kurti, ka takuar drejtorin ekzekutiv të Institut...
-
Gjenerali amerikan merr detyrën e shefit të shtabit të KFOR-it në Kosovë
Gjeneral brigade Arthur J. Garffer nga ushtria amerikane ka marrë zyrtarisht ...
-
Bajrami – Gërvallës: S’mbulohën dështimet në politikën e jashtme me të pavërteta për ekonominë e Kosovës
Hykmete Bajrami, deputete e Lidhjes Demokratike të Kosovës, i ka reaguar, min...
-
Abdixhiku takon delegacionin 30 anëtarësh të CSU-së: LDK-ja i ruan dhe i kultivon raporte me forcat kryesore evropiane
Kreu i LDK-së, Lumir Abdixhiku, njofton se ka mirëpritur delegacionin 30 anët...
-
Skandaloze: Në parcelën ku duhet të ndërtohet një çerdhe në Prishtinë, po ngrihet një objekt banesor
Një skandal i madh, i pa parë deri më tash po ndodh në komunën e Prishtinës, ...
-
Bashkëluftetari i Ilir Konushevcit: S’kemi menduar kurrë se do t’i bëhej pritë në shtetin që kishim më së shumti besim
Sot janë bërë 26 vjet që nga rënia e heroit të kombit, Ilir Konushevci, bashk...