Dieta mesdhetare, dieta e shëndetit
Autori: Gazeta inFokus 10:58 | 13 October 2017
Ushqimet që përbëjnë dietën mesdhetare ofrojnë fitokimikate si polifenolet (kryesisht vaji i ullirit dhe vera e kuqe), të cilat ndërveprojnë me qelizat e dëmtuara duke i bërë ato të jenë më të afta në veteliminim, si dhe nëpërmjet një sërë mekanizmash të tjerë, arrijnë të ruajnë integritetin e qelizave të shëndosha dhe të mbrojnë ADN-në nga dëmtimet fatale
Dieta mesdhetare është marrë në mbrojtje nga UNESCO si trashëgimi kulturore, që prej vitit 2010, si pasojë e shumë të dhënave që vërtetojnë vetitë e saj të dobishme për shëndetin e njeriut. Për herë të parë, ajo është vënë në vëmendje në mes të shekullit të 19-të pas një studimi të 7 vendeve, i cili tregoi se, popujt në Danimarkë dhe Greqi konsumonin të njëjtën sasi (të lartë) yndyrë, por danezet kishin shfaqjen më të lartë të sëmundjeve të zemrës ndërsa grekët atë më të ulëtën, thuhet në studimin që e transmeton MAPO. Kjo veçori evidentoi faktin se cilësia e yndyrës është më e rëndësishme se sasia e saj, që konsumohet në dietë. Meritat, natyrisht i mori vaji i ullirit, që më pas u kthye në simbol të dietës mesdhetare dhe jetëgjatësisë që ajo premton.
Zemra
Dieta Mesdhetare forcon shëndetin e zemrës. Studimet kanë treguar se përmbajtja e lartë e dietës mesdhetare në yndyra esenciale dhe në vaj ulliri, të kombinuara me fitokimikatet e frutave, perimeve, fasuleve dhe drithërave të papërpunuar, ul kolesterolin e keq, rrit kolestorolin e mirë dhe ul inflamacionin që vë në rrezik arteriet.
Sëmundjet
Dieta mesdhetare mbron nga kanceri. Një ndër shkaqet e zhvillimit të veprimtarisë kancerogjene në organizëm është inflamacioni i heshtur, i cili zhvillohet si pasojë e kequshqyerjes, ndotjes ambientale që depërton edhe në ushqim, faktorit stres etj. Ushqimet që përbëjnë dietën mesdhetare ofrojnë fitokimikate si polifenolet (kryesisht vaji i ullirit dhe vera e kuqe), të cilat ndërveprojnë me qelizat e dëmtuara duke i bërë ato të jenë më të afta në veteliminim, si dhe nëpërmjet një sërë mekanizmash të tjerë, arrijnë të ruajnë integritetin e qelizave të shëndosha dhe të mbrojnë ADN-në nga dëmtimet fatale.
Mbipeshë-diabet
Dieta Mesdhetare parandalon mbipeshën dhe diabetin. Inflamacioni i kombinuar me mbipeshën janë gjithashtu ndër shkaqet e shfaqjes së diabetit të tipit 2. Dieta Mesdhetare është ndër dietat më të dobishme në rrëzimin e shëndetshëm të mbipeshës dhe në ruajtjen e një peshë trupore optimale. Përbërja e veçantë në acide lyrore parandalon shtimin e dhjamit sidomos në zonën qendrore (rreth barkut). Ndërsa përmbajtja e lartë në fibra bimore përbën një ndër armët më të mira në kontrollin e sheqerit në gjak.
Dietat
Dieta Mesdhetare rezulton më e shëndetshme se Dieta Vegjetariane. Studimet që kanë krahasuar impaktin e të dyja dietave në parametrat metabolikë dhe fiziologjikë të dy popullatave nën testim, kanë treguar se, për sa i përket rënies në peshë dhe rrezikut arterosklerotik, dieta mesdhetare ishte më efikase. Avantazhi i saj qëndron në cilësinë e yndyrave dhe në përbërjen e saj më të ekuilibruar në minerale.
Dieta mesdhetare përmban:
Çdo ditë fruta (sidomos rrush dhe fiq), dhe perime të stinës (me bazë ngjyrën jeshile), sa më pak të përpunuara;
Çdo ditë drithëra integrale të ndryshme (grurë, misër, oriz, bullgur, hikerror, tërshërë, elb); fasule të llojeve të ndryshme (thjerrëza, qiqra, fasule me ngjyra);
2-3 herë në javë peshk dhe prodhime deti; fruta të thatë dhe fara (arra, bajame, susam, fara kungulli, lini, luledielli); erëza si rigoni, rozmarina, sherebela, menta, trumza etj.;
Disa herë në javë, sasi të kufizuara mishi shpendësh, bulmet të yndyrshëm, vezë;
Pak herë në muaj: mish të kuq dhe ëmbëlsira;
Në gatim përdoret vetëm vaji i ullirit i përpunuar në të ftohtë dhe shumë pak gjalpi i bagëtisë;
Tipare të rëndësishme të dietës mesdhetare janë edhe konsumi i moderuar i verës së kuqe, konsumi i çajrave bimore si çaji i malit dhe hidratimi i mjaftueshëm me ujë natyral;
Dieta mesdhetare është një koncept që shkon përtej ushqimit, është një mënyrë jetese që ka në fokus aktivitetin social (shijimin e ushqimit dhe praktikave të gatimit me njëri-tjetrin), angazhimin fizik në sigurimin e ushqimit, përpunimin artizanal dhe jo industrial të tij, ekspozimin në diell dhe mbi të gjitha “gjithçka me masë”.
Të tjera
-
Ngjarjet e datës 5 maj
Kuvendi Komunal i Deçanit mban seancë solemne në përkujtim të heronjve, dëshm...
-
Kurti në konferencën e partive socialiste ku ishte edhe kancelari Scholz: Autokratët kanosin sigurinë e kontinentit tonë
Kryeministri i Republikës, Albin Kurti ka marrë pjesë në konferencën e Partis...
-
IKShPK-ja me aktivitete përgjatë Javës së Imunizimit
Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës shënoi Javën e Imunizimi...
-
Hoxhaj: Kosova plotëson gjithë kriteret për KiE, por ka përpjekje për kushtëzim
Ish-ministri i Jashtëm i Kosovës dhe njëherazi nënkryetari i Kuvendit, Enver ...
-
Tre monumente të Gjergj Kastriot Skënderbeut i shtohen komunave arbëreshe në Kalabri
Tre monumente të Gjergj Kastriot Skënderbeut, iu shtuan sot komunave arbëresh...
-
Abdixhiku në Gjilan: Me qytetarët po flasim hapur e po marrim mbështetje për programin tonë kombëtar
Kryetari i LDK-së, Lumir Abdixhiku, ka qëndruan për vizitë në Gjilan, ku bash...
-
“Të gjitha i gjetëm në magjistrale, por vetëm peshkun jo”, PDK: Qeveria Kurti po tenton ta përmbysë Ferizajn
Rinia e Partisë Demokratike të Kosovës, sot përmes një aksioni ka shfaqur pak...
-
Ikja e mjekëve sfidë për institucionet
Largimi i mjekëve nga Kosovë për të kërkuar punë dhe kushte më të mira në ven...
-
Vetaksident në magjistralen Duhël-Suharekë, lëndohen dy persona
Një vetaksident ka ndodhur mesditën e së shtunës në magjistralen Duhël-Suhare...
-
Konjufca: BE po pret me padurim të punojë me qeverinë serbe, e nuk janë të gatshëm t’i heqin masat Kosovës
Kryeparlamentari Glauk Konjufca ka shprehur zhgënjimin e tij ndaj deklaratave...
-
“Bajraktarët” e Shqipërisë nisin kontrollet nga ajri
Në ditët që vijnë do të nisin kontrollet e para nga ajri, përmes fluturimeve ...
-
Knaus: Kushtëzimi i anëtarësimit të Kosovës në KiE me krijimin e Asociacionit pamundëson realizimin e të dyjave
Ditët e fundit, Presidenti i Francës Emmanuel Macron dhe Kancelari gjerman Ol...