Geni i deformuar që shkakton autizëm
Autori: Gazeta inFokus 13:12 | 24 July 2017
Ja nga cili prind është i trashëguar geni i deformuar që shkakton autizëm.
Studimi i botuar në revistën “JAMA Psychiatry” është i pari që vë në dukje rritjen e rrezikut të autizmit të trashëguar nga një nënë e abuzuar në fëmijëri.
Përfundimet bëhen të ditura nga statistikat e Qendrës për Kontrollin e Sëmundjeve, e cila zbuloi një shkallë të lartë të çrregullimit të autizmit tek 1 në 50 fëmijë.
Autorët e revistës “JAMA Psychiatry” studiuan më shumë se 50.000 gra të cilat u pyetën nëse kishin qenë pjesë e ndonjë historie abuzimi përpara moshës 12-vjeçare. Pyetja konceptohej në sferën fizike dhe atë emocionale, për të kuptuar nëse gratë ishin rrahur deri në masën sa të lihen trauma, u ishte bërtitur apo bërë presion nga kujdestarët e tyre.
Ato gjithashtu plotësuan një pyetësor rreth çështjes nëse fëmijët e tyre janë diagnostikuar me çrregullimin e autizmit. Shkencëtarët kishin akses te regjistrat shëndetësorë të pjesëmarrësve dhe në këtë mënyrë, ishin në gjendje të përfshinin edhe faktorë të tjerë që mund të kishin ndikuar në rrezikun e autizmit.
Në bazë të të dhënave shëndetësore arritën të zbuloheshin nëntë shtatzëni ku autizmi ishte i lidhur me diabetin gjatë shtatzënisë, me konsumimin e alkoolit dhe duhanit.
Gratë që raportuan se ishin abuzuar fizikisht, emocionalisht apo seksualisht në moshë të vogël, kishin më shumë gjasa të lindnin fëmijë autikë, krahasuar me gratë e tjera që nuk ishin abuzuar.
Sa më i rëndë të ishte abuzimi, aq më të mëdha ishin shanset e të pasurit një fëmijë me autizëm. Krahasuar me gratë e tjera, ato që kishin duruar keqtrajtime të rënda kishin 60 për qind më shumë gjasa të kishin fëmijë autik.
Ka mundësi që abuzimi i nënës në moshë të vogël mund ta drejtojë atë për nga sjelljet si duhanpirja, alkoolizmi, përdorimi i drogës, obeziteti, sjellje këto që dëmtojnë fetusin.
Shkencëtarët llogaritën se sa shumë këta faktorë rrisin mundësinë që fëmija të lindë me autizëm. Për çudi kushtet si përdorimi i duhanit, alkoolit dhe drogës ndikonin në shtimin e rrezikut vetëm në masën 7 për qind tek gratë e abuzuara. Kjo nënkupton se ushtrimi i llojeve të ndryshme të dhunës tek gratë, ka lënë mjaftueshëm shenja në jetën e tyre, aq sa mund të ndikojë edhe te fëmijët.
Shkencëtarët besojnë se disa rrethana të mënyrës së jetesës, si për shembull ushqimi i pakët mund të jetë përgjegjës për një pjesë të rrezikut.
Është gjithashtu e mundshme që abuzimi të ketë shkaktuar ndryshime biologjike në sistemin imunitar të gruas, duke përfshirë këtu dëmtimin e aftësisë për t’ju përgjigjur stresit, që mund të sjellë pasoja dëmtuese për zhvillimin e fetusit.
Kërkimet kanë treguar se fëmijët autikë i përgjigjen stresit në një mënyrë jonormale dhe se ka mundësi që reagimi i ndryshuar i nënës ndaj stresit të ketë kaluar te fëmija i saj. Zhvillimi i çrregullt i trurit të nënës nga shqetësimet dhe problemet me sistemin imunitar janë hipotezat që shkencëtarët shtrojnë në lidhje me shkaqet e autizmit.
Hulumtuesit gjithashtu spekulojnë se fëmijëria abuzive mund t’i lërë grave një gjendje të vazhdueshme stresi. Çlirimi i vazhdueshëm i hormoneve të stresit mund të rrisë mundësitë e zhvillimit të autizmit tek fëmija.
Së fundmi, abuzimi i nënës që në fëmijëri mund të jetë një ndikues i madh në shtimin e rrezikut të transmetimit gjenetik të sëmundjeve mendore, të cilat janë shumë të përhapura tek fëmijët e abuzuar shkruan living.
Duke qenë se abuzimi i fëmijëve është një nga faktorët e rritjes së rrezikut të autizmit, parandalimi i dhunës duhet të kthehet në përparësi për të gjitha familjet që duan të jenë të shëndetshme.
Të tjera
-
Ivica Daçiq thotë se i arrestuari në Merdare është Tefik Mustafa, reagon Zyra Ndërlidhëse e Kosovës
Në Serbi është arrestuar një kosovar nën dyshimin për “krime lufte”. Për këtë...
-
Gërvalla për mediumin kanadez: Serbia nuk duhet të ketë vend në NATO dhe BE
Ministrja e Punëve të Jashtme, Donika Gërvalla është shprehur se nuk duhet të...
-
Serbia thotë se e ka arrestuar një kosovar në Merdare
Autoritetet serbe njoftuan të shtunën se e kanë arrestuar një kosovar në pikë...
-
Lutfi Haziri me mesazh për shqiptarët e Kosovës Lindore: Dilni në mënyrë massive në zgjedhje
Nënkryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lutfi Haziri ka bërë thirrje q...
-
Kontingjenti i FSK-së arrin sukses në ushtrimin më gjithëpërfshirës të Turqisë, “EFES 2024”
Ushtrimi ushtarak “EFES 2024”, i mbajtur në Izmir të Turqisë ka përfunduar dj...
-
Dy të lënduar në një aksident në Shipol të Mitrovicës
Një aksident mes dy veturave ka ndodhur në rrugën “Dëshmorët e Kombit” në la...
-
Spitali i Pejës del me njoftim: U sulmuἀm tmerrshëm, zjἀrrin e vuri një person i maskuar, i kemi pamjet
Spitali i Pejës ka dal me një njoftim të rëndësishëm për zjarrin që ka kaplua...
-
Real Madrid fiton për të 15-ën herë Ligën e Kampionëve
Real Madrid ka fituar për të 15-tën herë trofeun e Ligës së Kampionëve. Në...
-
Kurti viziton qendrën e kulturës “Sami Frashëri” në Ankara të Turqisë
Kryeministri i Republikës Kosovës, Albin Kurti dhe zëvendëskryeministrja, Emi...
-
Zhvillohet simpoziumi “Kina dhe bota: Bashkëpunimi, sfidat dhe përfitimet e përbashkëta
Në Pekin u zhvillua simpoziumi "Kina dhe bota: Bashkëpunimi, sfidat dhe përfi...
-
Kina nxjerr masa për të mbështetur rolin rehabilitues të mjekësisë tradicionale kineze
Kina ka publikuar masa për të mbështetur rolin e mjekësisë tradicionale kinez...
-
Aksident mes tre veturave në rrugën Prishtinë-Pejë, katër persona të lënduar
Një aksident i rëndë trafike ka ndodhur pasditen e sotme në rrugën Prishtinë-...