Zori që e shtyu Kadarenë t’i shkruajë letër Enverit: Gabimet e motrës që shau sistemin dhe dëbimi i kineastëve evropianë
Autori: Gazeta inFokus 16:45 | 29 July 2017
Letra me shkrim dore e Ismail Kadaresë, publikuar dje në Facebook nga Ilir Demaliaj, është shkruar në një kontekst më të komplikuar nga ç’paraqet ajo në vetvete. Shumë detaje e prapaskena politike ekzistonin më 1980 mes shkrimtarit dhe regjimit.
“Konflikti” familjar i shkrimtarit me motrën e tij, nuk ishte një çështje kaq e thjeshtë, si një zënkë e rëndomtë. Prapaskena e atij konflikti në të vërtetë luhej në dyert e Sigurimit të Shtetit. Vetë shkrimtari, por edhe Helena Kadare, e kanë rrëfyer pjesërisht hatanë që i kishte hapur familjes Kadare një pakujdesi e motrës së shkrimtarit, e cila kishte folur gjera aq të rrezikshme në një “rreth shoqëror” ku kishte spiunë të Sigurimit të Shtetit. Falë kësaj pakujdesie rrezikohej jo vetëm jeta dhe vepra e shkrimtarit, por edhe motra e tij si dhe e gjithë familja Kadare.
Kjo letër në të cilën përmendet një pjesë e kësaj ngjarjeje të vështirë të shkrimtarit dhe familjes së tij, në të vërtetë fsheh një tjetër prapaskenë politike.
Shkrimtari ishte përfshirë në këtë kohë në një projekt të madh kinematografik italo-francez bazuar mbi romanin e tij “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. Ekipi i kineastëve kishin marrë pëlqimin e Qeverisë shqiptare dhe kishin ardhur në Shqipëri për të përgatitur xhirimet. Siç ndodhte pothuajse me të gjithë ekipet e huaja që shkelnin në vendin tonë apo të ekipeve shqiptare që dërgoheshin jashtë, survejimi nga punonjësit e sigurimit ishte i pashmangshëm.
Një varg dokumentesh që ruhen në AQSH rrëfejnë peripecitë të panumërta që ekipi italio-francez kaloi në 3-4 vizitat e tyre në Shqipëri dhe se krejt në fund në gusht të 1982, kur ata kishin bërë gati të gjithë sheshxhirimet dhe përgatitjet, me një urdhër nga lart u përzunë përfundimisht nga Shqipëria duke mos i lejuar të xhironin filmin.
Pranvera e vitit 1980, kur shkruhet kjo letër, ishte kulmi i bashkëpunimit të ekipit italo-francez me shkrimtarin dhe ekipin shqiptar që do të ndihmonte në xhirimet e këtij filmi. Referuar letërkëmbimit mbi këtë çështje, shkrimtarit Ismail Kadare e konsideronte momentin e shkrimit të skenarit si tepër të rëndësishëm dhe se asistenca e tij gjatë ndërhyrjeve në skenar ishte e domosdoshme.
Kjo nënkuptonte shumë udhëtime e vizita të Kadaresë në Paris e të grupit të kineastëve italianë e francezë në Shqipëri. Grupi i kineastëve të huaj kishte vënë si limitin e fundit kohor për të mbyllur skenarin datën 1 qershor 1980. Përgjatë gjithë muajit mars Kadare bënte kërkesë për të udhëtuar në Paris që të kishte mundësi të mbyllte skenarin. Dokumentet dëshmojnë se në këtë periudhë shkrimtarin Ismail Kadare “po e sorollatnin” ndryshe nga herët e tjera.
Shkrimtari i kishte shkruar disa herë zëvendëskryeministrit Manush Myftiu, por edhe Ramiz Alisë e në këtë rast deri edhe vetë Enver Hoxhës. Në disa letërkëmbime, Ramiz Alia, Manush Myftiu e edhe Dritëro Agolli si kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve, e kritikonin Kadarenë se nuk ndiqte rrugën zyrtare të paraqitjes së kërkesave për udhëtim. Rruga zyrtare ishte një kërkesë në Lidhjen e Shkrimtarëve, e cila pasi merrte miratim nga Komiteti i Partisë së rrethit, ia dërgonte Kryeministrisë, e cila ja kalonte Ministrisë së Arsimit dhe Kulturës, Ministrisë së Brendshme dhe Komitetit Qendror. Nëse në një nga këto hallka përgjigja ishte “jo”, zor se jepej leja për të udhëtuar jashtë vendit.
S’dihet cila nga hallkat kishte shfaqur “dyshimet” e saj. Me shumë gjasa sinjali kishte ardhur nga Ministria e Brendshme dhe ngjarja ku ishte përfshirë motra e shkrimtarit do të ketë ndikuar ndjeshëm për ta vënë nën survejim, sikurse edhe dyshimet për ekipin e kineastëve të huaj, të cilët gjatë udhëtimeve në Shqipëri, për të gjetur sheshxhirimet mbaheshin nën vëzhgim të rreptë, me frikën se do të zbulonin pika strategjike ushtarake.
Shkrimtari, pas disa peripecish me skenarin dhe presionit të kohës, i përsëriste kërkesat e tij për të udhëtuar në Paris. Kërkesat e tij mbuloheshin nga heshtja dhe vonesat, gjatë gjithë marsit të 1980, pa mundur të gjejë zgjidhje as nga Kryeministria, as nga Ministria e Arsimit, madje as nga Komiteti Qendror. Kështu, Kadare i shkruan me 2 prill këtë letër Enver Hoxhës, duke menduar se do të gjente zgjidhje për pengesat që po haste lidhur me filmin Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur. /Shqiptarja/
Të tjera
-
Parashikimi i motit për të hënën
Për të hënën parashikohet të mbajë mot i vranët, ku pritet depërtimi i një ci...
-
Donald Trump emëron gjeneralin Keith Kellogg si të dërguarin e tij special për Ukrainën dhe Rusinë
Presidenti i zgjedhur Donald Trump ka zgjedhur Gjeneralin Keith Kellogg si të...
-
Kurti ua lypë mërgimtarëve 74 mijë vota: Paramendojeni çka bojmë me na i dyfishu ju votat
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka kërkuar nga mërgimtarët më shumë vota...
-
Bedri Hamza takon profesorin e tij: Ato që i thotë, ka me i realizu, se ia njoh karakterin dhe mentalitetin
Kandidati për kryeministër nga radhët e PDK-së, Bedri Hamza, në rrjetet e tij...
-
Kush është fajtori kryesor për moskalimin e marrëveshjeve ndërkombëtare?
Ani pse pas një takimi të Albin Kurtit më kreun e PDK-së, u votuan disa marrë...
-
“Ka qenë i veçantë, një djalë i sjellshëm, i urtë, me të gjitha notat 5-she, ato që i premton edhe i realizon”, profesor Xhaferi vlerëson lart nxënësin e tij Bedri Hamzën
Kandidati i PDK-së për kryeministër, Bedri Hamza, ka takuar profesorin e tij,...
-
Bejta falënderon stafin e Komunës së Prishtinës për punën e palodhshme: Viti tjetër, edhe me më shumë suksese
Kandidatja për deputete nga LDK, Fiknete Bejta, ka publikuar disa fotografi n...
-
Pasaporta e Kosovës në mesin e 10 pasaportave të botës që kanë shënuar përmirësimin më të madh
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, është shprehur se viti 2024 ka qenë viti...
-
Kërkohet ndihmë për 16-vjeçarin nga Istogu që vuan nga Leukemia, ka nevojë për shërim jashtë vendit!
Familja Dani nga Kërrnina e Istogut kërkon ndihmë për shërimin e djalit ! ...
-
Incidenti në Novi Sad, mijëra njerëz protestọjnë kundër regjimit të Vuçiqit
Studentët, të cilët prej javësh i kanë bllokuar fakultetet në Universitetin e...
-
Elezi: Mbi 58 mijë kërkesa për regjistrim të votuesve jashtë Kosovës
Zëdhënësi i Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), Valmir Elezi, ka njoftuar...
-
Java nis me reshje bore – Parashikimi i motit për pesë ditët e ardhshme
Moti nga e hëna parashihet të jetë i ftohtë dhe me reshje të herëpashershme b...