Vendimet e fundit te qeverise per vendosjen, dhe pastaj rritjen e tarifes, ndaj produkteve te Serbise po prezantohen si sanksione ekonomike qe do te cojne ne ndryshimin e qasjes se Serbise ndaj Kosoves. Me kete veprim, qeveria ka bere per vete dhe po i terheqe per “hunde” partite opozitare, mediat, shoqatat e bizneseve dhe odat ekonomike ne vend. Te gjithe jane ne mbeshtetje te qeverise dhe po sillen si spektator e po duartrokasin vendimet e qeverise. Biles, duket se qeveria po arrin qe me kete vendim edhe ti laje “mekatet” e saja te keqqeverisjes dhe te hedh pas shpines akuzat per keqperdorim te fondeve publike dhe punesimeve klienteliste etj.

Ne kete situate te “unitetit kombetar”, askush prej opozites apo shoqatave te bizneseve dhe odave ekonomike nuk po shtron pyetjet si:
– Cila eshte strategjia afatgjate e qeverise ne raport me Serbine?
– Cilat jane qellimet (te matshme) te politikes se sanksioneve ekonomike te qeverise qe po tenton ti arrije ne raport me Serbine?
– Cila eshte kostoja ekonomike mbi qytetaret e vendit?
– A ka plane qeveria me te cilat do te parandaloj ose lehtesoj efektet negative te sanksioneve mbi kuleten e qytetareve?

Asnjera nga keto pyetje nuk eshte shtruar apo edhe nuk po shtrohet. Si rrjedhoje, eshte e veshtire te maten efektet apo suksesi i arritjes se qellimeve te sanksioneve ekonomike. Prandaj, duket se veprimet e qeverise dhe mbeshtetja nga opozita jane shenja te pastra te populizmit: per probleme komplekse synohet te ofrohen zgjidhje te thjeshta dhe te shpejta pa asnje garance per sukses. E gjithe kjo eshte maskim i problemeve reale dhe mungeses se politikes se qarte te qeverise dhe opozites ndaj Serbise. Eshte teresisht joreale te pritet qe bizneset ne Serbi do te shtyejne qeverine ne Beograd qe te nderroj qasjen ndaj Kosoves si rrjedhoje e sanksioneve ekonomike. Qeverisja ne Serbi i ka te gjitha shenjat e pushtetit autokratik, qe do te thote se mediat, bizneset dhe qytetaret jane teresisht te nenshtruara regjimit te Vucicit. Pra, sanksionet ka gjase qe do te cimentojne tutje pushtetin absolut te Vucicit ne Serbi dhe me kete ka pak gjasa qe do te ndryshoje qasja ndaj Kosoves. Prandaj qeveria duhet te ofroje pergjigje ne pytjet e me siperme dhe mbi te gjitha cka po synohet te arrihet me keto sanksione ekonomike?

Cka e bene problematike vendimin mbi sanksionet ekonomike eshte qasja reaktive e qeverise. Deshtimi i anetaresimit ne Interpol po perdoret si shkas per ngritjen e tarifes ne prodhimet serbe nga 10% ne 100%. Sikur qasja e qeverise te ishte proaktive, pra para se te ndodhte votimi ne Interpol, qeveria te paralajmeronte se do te kete ngritje te tarifes ne masen 100% nese Serbia arrin te bllokoj anetaresimin ne Interpol, atehere Serbia do te konsiderohej fajtore per eskalimin e politikes se sanksioneve ekonomike. Me vendimin e fundit te qeverise, po i jep hapesire Serbise qe te jete ne ofansive tek shtetet e BEse per te ngritur brengen e saj per keto vendime dhe per te akuzuar Kosoven se nuk i permbahet marreveshjeve nderkombetare. Me gjase, qeveria nuk e ka te qarte se deri ku do te shkoj me keto veprime dhe po pret ndermjetesimin nderkombetar per tu terhequr.

Ndonese sanksionet ekonomike perdoren gjeresisht nga shtetet, sipas studimeve relevante ato kane qene pjeserisht te suksesshme ne vetem 34% te rasteve, ndersa ne vetem 4% te rasteve kane arritur te prodhojne koncesione te konsiderueshme politike (studimi i Hufbauer, Schott dhe Elliott). Pra, pergjithesisht sanksionet ekonomike nuk japin efektet e pritura – ne qe kemi jetuar nen okupimin e Miloshevicit e dijme mire kete gje! Per me teper, sipas World Economic Forum sanksionet ekonomike jane me pak te suksesshme nese aplikohen ndaj kundershtareve ne arenen nderkombetare. Atehere, pyetja qe lind eshte ne cilat raste sanksionet ekonomike jane te suksesshme. Perseri, sipas studimeve nderkombetare, jane disa faktor qe ndikojne ne suksesin e sanksioneve ekonomike:
– Ekzistimin i strategjise se qarte, qellimeve specifike dhe instrumenteve tjera (kercenimit ushtarak) qe drejtojne vendimet per sanksione ekonomike;
– Mundesia e zevendesimit te produkteve qe i nenshtrohen regjimit te sanksioneve me produkte poashtu cilesore qe kane kosto te perafert;
– Kostoja e vogel ekonomike ne tregun e brendshem dhe ndaj kuletes se qytetarit;
– Mungesa e mundesise per t’ju shmangur sanksioneve (ne rastin konkret kontrabanda ne veri te Kosoves) dhe
– Ekzistimi i instrumenteve tjere politik qe do ti benin sanksionet ekonomike kredibile.

Si shoqeri kemi nevoje per debat permbajtesor dhe vendim-marrje qe merr parasysh koston politike e ekonomike, qe do te shpiente ne forcimin dhe jo dobesimin e shtetit te Kosoves ne raport me Serbine. Cdo gje tjeter eshte populizem i paster dhe vazhdim i politikes se tanishme qe i ka sjellur deme te medha vendit si rrjedhoje e mosdijes se si ti kundervihemi Serbise.