Askush nuk e di se kur do të përfundojë lufta në Ukrainë, por ekziston droja se edhe pas luftës, regjimi aktual në Rusi, me ose pa Vladimir Putinin, nuk do të ndryshojë, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë albanologu nga Rusia, Alexander Rusakov.

Ai ka braktisur Rusinë vitin e kaluar, pak kohë pas fillimit të pushtimit rus në Ukrainë më 24 shkurt, për shkak të, siç kishte deklaruar edhe më herët, mospajtimit me politikën zyrtare ruse dhe agresionin ndaj Ukrainës, të cilin e quajti “luftë kriminale” të Qeverisë ruse.

Braktisja e Rusisë ka qenë shkak formal për shkarkimin e tij nga puna në Degën e Gjuhës Shqipe në Universitetin e Shën Petërburgut, në Rusi, ku ai ishte ligjërues. Por, arsyeja joformale, sipas tij, është qëndrimi politik. Të njëjtin fat, siç thotë ai, e kanë pasur edhe disa kolegë të tij.

Tash e më shumë se një vit e gjysmë ai jeton në Shqipëri dhe punon në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë.

Rusakov aktualisht po merr pjesë në Seminarin e Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare, i cili po mbahet këto ditë në Prishtinë.

“Më pëlqen jeta e qetë në Shqipëri”

Radio Evropa e Lirë: Profesor Rusakov, pak kohë pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, ju jeni larguar nga Rusia dhe tash e më shumë se një vit jetoni në Shqipëri. Si jetoni atje dhe cili ka qenë kujdesi i shtetit shqiptar ndaj jush?

Alexander Rusakov: Po, unë jetoj tani në Shqipëri, me të vërtetë një vit e gjysmë, dhe i jam shumë mirënjohës Akademisë së Shkencave [të Shqipërisë] në radhë të parë, dhe autoriteteve shqiptare në përgjithësi, sepse i kam kushtet shumë të mira atje – kushtet e jetesës dhe kushtet e punës. Punoj pranë Akademisë së Shkencave dhe merrem me po atë punë me të cilën unë merresha edhe në Rusi, me të cilën jam marrë tërë jetën time. S’kam problem me jetën në Shqipëri.

Radio Evropa e Lirë: Si e kaloni kohën?

Alexander Rusakov: Është madje mjaft e çuditshme, por e kaloj kohën po ashtu siç e kaloja kohën në shtëpi. Lexoj libra, shëtis, punoj. Nuk jam ai njeriu publik dhe më pëlqen jeta e qetë dhe në Shqipëri, për mua, ka mundësi që të jetoj në këtë mënyrë.

Qëndrimi politik, arsye joformale për largim nga puna

Radio Evropa e Lirë: A ka pasur ndonjë formë presioni ose çfarëdo pasoje nga autoritetet ruse ndaj jush ose familjes suaj, për shkak të qëndrimeve kundër luftës, të cilat ju i keni shprehur publikisht?

Alexander Rusakov: Kjo është një pyetje e vështirë sepse më shumë jo sesa po. Por, unë jam shkarkuar nga puna në Universitet [të Shën Petërburgut, Rusi]. Vitin e parë [të luftës] kam punuar ende në universitet, përmes Zoom-it [platformë e komunikimit online] në Shën Petërburg, në Degën e Gjuhës Shqipe. Por, pastaj, autoritetet e universitetit nuk vazhduan kontratën time. Unë e kuptoj shumë mirë këtë situatë, sepse, me të vërtetë, njerëzit që jetojnë tani jashtë shtetit dhe sidomos kur dihet se kjo shkuarje jashtë shtetit është shkaktuar nga pozita e tyre politike, jo të gjithë, por, pothuajse të gjithë, e kanë humbur punën në Rusi. Po flas për profesorët. Nuk e di si është puna, për shembull, në strukturat komerciale dhe të tjera.

Radio Evropa e Lirë: Kush ka pasur pasoja, cilët profesorë kanë pasur pasoja prej pushtetit atje?

Alexander Rusakov: Shumë të njohur të mi, jo nga dega e Gjuhës Shqipe, por nga degët e tjera të Fakultetit të Filologjisë të universitetit, nga institutet tjera që merren me gjuhësinë, kanë humbur mundësinë të vazhdojnë punën…

Radio Evropa e Lirë: Për shkak të qëndrimeve kundër luftës?

Alexander Rusakov: Shkaku formal është situata që ata nuk jetojnë më në Rusi dhe nuk kanë mundësitë të japin mësimet personalisht për studentët. Por, mendoj se shkaku joformal është pozita e tyre [qëndrimi politik].

Radio Evropa e Lirë: Kjo, do të thotë, vlen edhe për ju?

Alexander Rusakov: Po.

Radio Evropa e Lirë: A ju bën kjo disident?

Alexander Rusakov: Jo, nuk jam një disident. Disidenti është njeriu që lufton me regjimin ose njeriu i cili bën akte politike dhe të tjera të rëndësishme. Por, unë nuk jam figurë publike. Unë vazhdoj të merrem me gjuhësinë, vazhdoj punën time. Unë kam disa kontakte shkencore me kolegët në Rusi. Unë mund të publikoj në revistat shkencore, tani. Akoma s’ka probleme, për shembull, me publikime në ndonjë revistë shkencore që botohet në Rusi. Me duket se akoma s’ka kontroll për këto publikime.

Pasiguria për t’u kthyer në Rusi

Radio Evropa e Lirë: Kur do të ktheheni në Rusi?

Alexander Rusakov: Nuk di. Në përgjithësi, nuk di asgjë, sepse ju po shihni se situata, më duket, po keqësohet. Askush nuk e di se kur do të përfundojë kjo luftë e tmerrshme. Por, është edhe problemi i dytë, se edhe nëse kjo luftë do të mbarojë, askush nuk e di se çfarë do të ndodhë në Rusi me regjimin politik. Është, më duket, krejtësisht e mundshme që lufta do të mbarojë në këtë ose atë mënyrë, por regjimi i [presidentit rus, Vladimir] Putinit – me Putinin ose me ndonjë figurë tjetër – do të vazhdojë. Ndoshta pa luftë, por me këto presionet politike, me kufizimin e lirisë së fjalës, që është tani në Rusi. Është e mundshme që regjimi do të vazhdojë të ekzistojë në këtë mënyrë.

Radio Evropa e Lirë: Sipas jush, nga po shkon lufta në Ukrainë?

Alexander Rusakov: Nuk e di. Më duket se askush nuk e di sesi do të zhvillohet lufta. Unë lexoj, jo shumë, por nganjëherë lexoj materiale të analistëve të ndryshëm nga Amerika, nga Evropa, nga Rusia, nga opozita ruse dhe më duket se askush nuk e di sesi mund të zhvillohet kjo luftë, qoftë nga pikëpamja ushtarake, por edhe nga pikëpamja politike. Unë dyshoj se dikush mund të dijë me saktësi sesi do të zhvillohet puna.

Radio Evropa e Lirë: A keni kontakte me kolegët në Universitetin e Shën Petërburgut, ku ju keni qenë ligjërues?

Alexander Rusakov: Kam kontakte shumë të mira kolegiale dhe me ca njerëz kam kontakte miqësore, sepse shumë njerëz që mbetën në Rusi kanë gjithashtu pikëpamje që nuk përkojnë me pikëpamjen zyrtare. Ka njerëz që ndoshta kanë pikëpamje të ndryshme nga e imja, por me të cilët unë kam kontaktet profesionale dhe ato vazhdojnë.

Nuk ka ndryshuar mënyra e jetesës

Radio Evropa e Lirë: Si e përjetojnë ata situatën e krijuar pas pushtimit rus të Ukrainës?

Alexander Rusakov: Interesante është se nga ana e jashtme, mënyra e jetesës, për shembull, nuk ka ndryshuar shumë. Nëse njeriu vazhdon të punojë, nuk bën deklarata politike, nuk bën pjesë në aktivitetin kundër pushtetit – tani është pothuajse e pamundshme të zhvillohen këto aktivitete brenda Rusisë – ky njeri mund të jetojë pothuajse ashtu siç ka jetuar para luftës. Situata ekonomike nuk u keqësua aq, siç e mendonim në fillim të luftës kur filluan sanksionet dhe të gjithë menduan se ekonomia e Rusisë do të bjerë. Por, ajo, siç është e ditur, nuk ra. Ndoshta ajo pak u keqësua, por jo shumë. Sidomos në Petërburg, në Moskë, te stafi i profesorëve dhe të tjerëve, situata ekonomike pothuajse nuk ndryshoi. Ana psikologjike është një gjë tjetër, por çdo njeri zgjedh mënyrën e vet për të përjetuar këtë situatë.

Radio Evropa e Lirë: A kanë ndikuar këto sanksione te njerëzit e zakonshëm?

Alexander Rusakov: Kanë ndikuar, por më duket se akoma jo shumë. Ndoshta situata do të ndryshojë. Unë bisedoj me njerëz të ndryshëm, me miqtë e mi, me të afërmit që kanë mbetur në Rusi dhe po shoh se situata nuk ka ndryshuar shumë. Ajo që ka ndryshuar është se tani është më vështirë të udhëtohet jashtë, sepse nuk ka lidhje ajrore dhe të tjera, por edhe kjo është e mundshme. Tani është shumë vështirë që qytetarët rusë të marrin vizën Schengen. Nuk është e përjashtuar krejtësisht, por tani është shumë më e ndërlikuar se më parë. Por, shumica e njerëzve të zakonshëm, nuk shkonin shumë herë jashtë shtetit edhe më parë.

Intelektualët kundërshtues të regjimit të Putinit

Radio Evropa e Lirë: A është numër i madh i intelektualëve dhe akademikëve në Rusi, të cilët kundërshtojnë pushtimin rus në Ukrainë?

Alexander Rusakov: Mendoj se pjesa e rëndësishme – nuk di a është gjysma apo më pak, ndoshta më pak –por, pjesa e rëndësishme e intelektualëve është kundër luftës dhe kundër regjimit, në aspektin e tij represiv. Por, njerëzit që veprojnë në mënyrë aktive janë shumë të paktë, sepse me të vërtetë kjo tani është shumë rrezikshme në Rusi – pra, që të kundërshtojnë në mënyrë të hapur.

Radio Evropa e Lirë: A janë larguar ata nga Rusia, a keni kontakte me ta?

Alexander Rusakov: Po, kam kontakte. Kontakte kam jo me figurat politike apo publike, por më shumë me miqtë e mi që janë larguar nga Rusia dhe unë njoh shumë njerëz, dhjetëra njerëz, që kanë ikur nga Rusia. Unë kam kontaktet me ta.

Radio Evropa e Lirë: Kanë ikur për shkak të frikës nga represioni apo…?

Alexander Rusakov: Kjo gjithashtu është një çështje shumë e vështirë, sepse pothuajse të gjithë njerëzit kanë shkaqet e veta. Më duket se më të shumtë janë dy shkaqe. Shkaku i parë është mospajtimi me politikën, sepse është situatë shumë e rëndë të jetojnë – për mua, për shembull – të jetojnë në një shtet që po vazhdon luftën agresive, e të tjera. Shkaku tjetër është frika e mobilizimit, sepse për burrat ky është një rrezik absolutisht real.

Radio Evropa e Lirë: Në fillim të pushtimit rus në Ukrainë, patët thënë se shumica e opinionit në Rusi mbështesin veprimet e presidentit rus, Vladimir Putin, dhe se vetëm rreth një e katërta e opinionit e kundërshton atë. A keni informacion se a ka ndryshuar kjo situatë?

Alexander Rusakov: Nuk di për këtë, por për fat të keq, më duket se situata nuk ka ndryshuar shprehimisht. Ndoshta ka ndryshuar pak, por nuk e di se në cilën anë, sepse është shumë e vështirë të merren informata të tilla. Nga metodat e studimit të opinionit publik nuk jepen rezultatet. Askush nuk e di me saktësi se a po zmadhohet ose jo numri i kundërshtarëve pasivë ose aktivë të regjimit. Më duket se edhe tani pjesa më e madhe e popullsisë – ndoshta gjithashtu në mënyrë shumë pasive – e përkrah politikën e Qeverisë, sepse kjo është një pozitë më e lehtë për njeriun, që të mendojë se gjithçka është në rregull.

Takimi me miqtë në seminarin në Prishtinë

Radio Evropa e Lirë: Aktualisht jeni duke marrë pjesë në Seminarin e Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare në Prishtinë. Vitin e kaluar për shkaqe procedurale nuk keni marrë pjesë. Si jeni pritur sivjet?

Alexander Rusakov: Po. Gjithashtu, jam shumë mirënjohës ndaj organizatorëve të seminarit që kanë bërë çmos që pjesëtarët nga shkenca ruse të marrin pjesë në këtë seminar. Për mua, seminari është një aktivitet shumë i rëndësishëm. Unë e kam parë për herë të parë seminarin e Prishtinës në vitin 1978, kur isha student i kursit të katërt. Nga kjo kohë, unë kam qenë në seminar – nuk e di me saktësi – ndoshta 15 herë, pak më shumë, apo më pak. Por, për mua, kjo është një ngjarje shumë e rëndësishme, si dhe jam shumë i kënaqur që jam këtu.

Radio Evropa e Lirë: A keni takuar këtu kolegë albanologë, qoftë nga Rusia ose nga Ukraina?

Alexander Rusakov: Po, kam takuar miqtë e mi dhe kolegët e mi nga Rusia. Jam këtu, tani vetëm një ditë dhe nuk di akoma a është dikush ose jo nga Ukraina. Por, nëse ka, shpresoj se këto takime, gjithashtu do të jenë të mira. Kam takuar edhe shumë miq të vjetër nga Kosova dhe nga Shqipëria. Por, kolegët nga Shqipëria i takoj sigurisht edhe në Tiranë.

Radio Evropa e Lirë: Krejt në fund, a keni ndryshuar mendim për atë që e keni thënë para një vit e gjysmë, se pushtimi rus i Ukrainës është luftë kriminale e Qeverisë ruse?

Alexander Rusakov: Jo, jo.. në asnjë mënyrë. Vazhdoj të kem të njëjtën pozitë [qëndrim]. Asgjë nuk ka ndryshuar në pozitën time.

Presidenti i UNI z. Alejtin Berisha, folës mbi temën “Women’s Role in Artificial Intelligence Development” në DOKUTECH, edicioni i 11-të

Sponsoruar