Ky tërmet kërkon me urgjencë testimin e godinave
Autori: Gazeta inFokus 16:16 | 28 November 2019
Tërmeti që goditi vendin tonë para dy ditesh është një fatkeqësi e madhe natyrore, një tragjedi, që mori mjaft jetë njerëzish dhe bëri dëme të medha materiale. Para dy muajsh, në shtator, pati goditje të forta tërmeti, dëme të mëdha materiale, panik në popullsi. U tha se do të verifikioheshin të gjitha dëmtimet, do të riparoheshin ato dhe njerëzit do të rinisnin jetën normale të pashqetësuar. Tërmeti para dy ditësh demonstroi se nuk ishte bërë gje, ose fare pak.
Dëmtimet e godinave, plasaritjet që pësojnë muret e shtëpive nga tërmetet, nuk janë vetëm ato që duken me sy. Ato që nuk duken, që jane të fshehura në thellësite e mureve, nga themelet e lart, janë mjaft më të rrezikshme. Një tërmet i dytë, pasi një i mëparshëm i ka bërë gati përmes dëmtimeve e plasaritjeve qe nuk duken, i rrëzon godinat. Sot ka teknologji, pajisje të posacme dhe njerëz të specializuar që i njohin mirë ato teknologji, që përdorin pajisjet e posacme dhe dine t’i interpretojnë të dhënat që merren nga këto teknologji. Ekspertët e sizmologjisë, profesorët në këtë fushë, ndonëse të paktë në numër, profesorët e inxhinjerisë të ndërtimit, e njohin egzistencën dhe përdorimin e atyre teknologjive. Ata duhen pyetur për cdo gjë. Ky mekanizëm duhej vënë në lëvizje menjëherë që në shtator. Më kujtohet se Presidenti i Republikës e ngriti cështjen dhe kërkoi të lëvizej ky mekanizëm. Ajo që nuk u bë atëhere duhet bërë urgjent tani, pa humbur fare kohe.
Konkretisht e kam fjalën për përdorimin e teknikave rrezatuese përmes të ashtu-quajturave Testime Jo Shkaterruese (Non-Destructive Testing – NDT). Këto teknika e teknolopgji përdoren gjatë ndërtimit të godinave, urave, tubacioneve të ujrave, etj., dhe ato minimizojnë ndjeshëm dëmin që mund të shkaktohet nga fatkeqësitë natyrore dhe shpëtojne jetë njerëzish. Janë të shumta përdorimet e kësaj teknologjie (NDT) në lidhje me manazhimin e fatkeqesive të tilla natyrore.
Agjensia Nderkombëtare e Energjisë Bërthamore është organizata unikale ndërkombëtare e specializuar për cështjen e rrezatimeve. Ajo ka ndihmuar qeveri e vende të ndryshme për të përdorur këto teknoklogji që bëjnë vlerësimin e integritetit të strukturave, ndërtesave, etj. Ato teknologji janë përdorur, për shembull, pas tërmeteve në Meksike, Nepal, Ekuador, etj. Në muajt e parë të këtij viti, Agjensia Bërthamore i dërgoi pajisje NDT Meksikës dhe Ekuadorit pas tërmeteve të fortë që ranë atje. Keto pajisje do të ndihmojnë hapjen e një qendre rajonale në Meksike për të ofruar ndihmë emergjente në rast fatkeqie natyrore që mund të godasi Ameriken Latine.
Teknika më e përdorur zakonisht është radiografia industriale që perdor valet e rrezeve gama, x dhe neutrone për të testuar integritetin e strukturave civile duke mos i shkaktuar atyre as edhe një dëmtim. Ekspertët theksojne se ato përdoren para tërmeteve për të parandaluar shëmbjen e mundëshme ne rast tërmeti, gjatë emergjencave të shkaktuara nga tërmeti për të vlerësuar shkallën e dëmtimit dhe përdorshmërine e godinave të dëmtuara, dhe pas tërmetit në projektimin e ndërhyrjeve për rikonstruktim. Ekspertët janë gjithashtu të mendimit se kontrolli i rregullt i cilesisë të godinave me teknikat e NDT-se, gjatë gjithe jetës te tyre, përfshirë gjatë ndërtimit, ndihmon të evitosh shëmbjet e papritura.
Kur ndodhin fatkeqësi të tilla natyrore mund të demtohen rëndë qendrat historike, godinat cilvile/pallatet ku banojnë njerezit, shtëpitë, godinat publike, rrjetet e shpërndarjes të ujit, etj. Megjithëse disa struktura mund të qëndrojnë në këmbë pas një tërmeti, ato mund të kenë marrë të krisura apo të cara që mund të mbarsin rreziqe të tjera të mëdha në rast se nuk zbulohen herët, me kohe dhe në rast se nuk riparohen shpejt. Me sy të lirë, pa aparatura dhe teknologji të specializuara, npa njerëa të trajnuar mirë, pa ekspertize, jë gjë e tillë nuk mund të bëhet si duhet dhe e plotë. Përdorimi i këtyre teknologjive (Teste NDT) është mjaft kritik për të zbuluar difektet e fshehura në godina dhe për të ofruar mbështetje për riparimin e tyre si duhet.
Agjensia Bërthamore, në kuadrin e një numër projektesh të bashkëpunimit teknik, trajnon profesionistë në këtë fushë, ofron edhe pajisje. Ajo aktualisht ndihmon që të ngrihen rrjete, si në Ameriken Latine, ne Azi dhe Paqësor, për të shkëmbyer përvoja, ekspertizë dhe pajisje kur ndodhin fatkeqësi të tilla.
Ngritja dhe pasja kurdoherë e kapaciteteve të forta kombëtare për emergjencat, përfshirë ato të përdorimit të NDT, si dhe bashkëpunimi rajonal, mund ta përmirësojnë ndjeshëm qëndrueshmërine e strukturave civile të prekura nga tërmeti apo nga fatkeqësi të tjera natyrore. Ato teknika ndihmojnë për të gjetur dhe adresuar pasojat dhe për të mbështetur me të dhëna të sakta riparimin e pasojave. Teknikat berthamore mund të luajne rol thelbësor në parandalimin e fatkeqësive natyrore dhe të manazhimit të tyre.
Shqipëria është anëtare e IAEA që nga themelimi i saj para 63 vitesh. Shqipëria ka të drejtë dhe duhet të kërkojë ndihmë urgjente, të specializuar për testet NDT nga Agjensia Bërthamore në këtë rast emergjence dhe fatkeqësie të madhe natyrore dhe tragjedie kombëtare shkaktuar nga dy tërmete të mëdha radhazi. Solidariteti i jashtëzakonshëm kombëtar i popullit tonë në këto ditë fatkeqësie të madhe, si dhe ai I specialzuar ndërkombëtar, duhet të pasohen urgjentisht nga hapa të mencur, profesioniste, nga shteti për të adresuar urgjent, sic duhet, me teknologji dhe mjete moderne, pasojat e këtij tërmeti të egër. Mundësitë janë, duhen përdorur të gjitha.
*Ish Ambasador i RSh prane Agjensise Nderkombetare te Energjise Berthamore dhe ish-Asistent Special per Strategjine i Drejtorit te Pergjithshen te kesaj agjensie
Të tjera
-
Osmani përkujton masakrën e Izbicës: Dëshmi për rrugën e vështirë nëpër të cilën kaluam
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani kujtoi ka përkujtuar 25-vjetorin e masakr...
-
Ndahen tetë milionë euro për 11 komuna
Ministri i Administrimit dhe Pushtetit Lokal, Elbert Krasniqi, ka njoftuar se...
-
Tetë mjekë dhe dy profesorë s’e kanë deklaruar fare pasurinë, ja lista
Më 12 mars ka qenë afati i fundit kur mjekët dhe profesorët është dashur të b...
-
Po garonin me vetura, policia gjobit dy shoferë
Policia e Kosovës ka bërë të ditur se mbrëmë janë gjobitur dy vozitës, të cil...
-
Haradinaj: Kosova humbi një mik të shquar, senatori Lieberman ishte mbështetës i fuqishëm i luftës sonë të drejtë
Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, ka reaguar pa...
-
Bujar Osmani pret që Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës në prill
Ministri i Punëve të Jashtme i Maqedonisë së Veriut, Bujar Osmani, ka përshën...
-
Kurti: Demonstratat e vitit 1989, simbol i rezistencës së popullit të Kosovës ndaj shtypjes serbe
Kryeministri Albin Kurti, ka kujtuar demonstratat popullore të vitit 1989, në...
-
Kurti sot bën homazhe në Besianë dhe Izbicë të Skenderajt
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, sot to të bëjë homazhe te varrezat e anë...
-
Ministri Maqedonci pret homologun kroat, ministrja Haxhiu atë austriake
Ministri i Mbrojtjes së Kroacisë Ivan Anushiq sot do të qëndrojë për vizitë z...
-
Varr*oset sot gruaja që u vr*a aksidentalisht në derë të shtëpisë në Prishtinë
Sot varroset Zejnije Gubetini – Gashi, e cila u vra aksidentalisht natën e 26...
-
E rëndë në SHBA/ 22 vjeçari sulmon me thikë kalimtarët në Illinois, 4 të vd*ekur dhe 7 të plagosur
Katër persona u vranë dhe shtatë të tjerë u plagosën në një sulm me thikë në ...
-
Vazhdon edhe sot gjykimi në Hagë
Në Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë do të vazhdojë sot procesi gjyqë...