Dilemat e balotazhit në Republikën e Turqisë
Autori: Gazeta inFokus 14:34 | 22 May 2023
Shkruan: Afrim Kasolli
Nuk mund të mohohet fakti se zgjedhjet aktuale në Turqi kane shkaktuar një sensacion ndërkombëtar më shumë se çdo palë zgjedhje të mbajtura deri deri më tani.
Mbase ky interesim u kushtëzua, siç pohuan shumë media, si për shkak te “pozitës strategjike qe e ka Turqia, si lidhje midis Evropës dhe Azisë”, pozitë kjo tejet relevante sot për shkak të situatës gjeopolitike, apo edhe rezultatit te ngushtë elektoral ndërmjet kryetarit aktual R.T.Erdogan dhe kandidatit të opozitës Kilicdaroglu.
Kështu, një pjesë e opinionit publik ndërkombëtar vazhdon të jetë i fokusuar tek balotazhi që do të mbahet me 28 maj. Shumëkush i ka parë këto zgjedhje si një mundësi për të hapur shtegun e ndryshimeve politike dhe ekonomike në shtetin e Turqisë, duke i dhenë fund pushtetit mbi dy dekada të Erdoganit.
Personalisht, edhe para raundit të parë te zgjedhjeve, pata prognozuar se gjasat me të mëdha për fitore i ka kryetari aktual, në raport me liderin e opozitës së bashkuar. Sidoqoftë, çdo gjë do te kuptohet natën e 28 majit, se a do ta ndryshojë Turqia kursin e saj të qeverisjes, apo do ta vazhdojë të njëjtin?
Ndërkohë, konkurrencën dhe rivalitetin politik ndërmjet R.T.Eroganit dhe oponentit të tij shumëkush e ka parë si antagaonizëm ndermjet karakterit jo demokratik te qeverisjes se shtetit nga Erogani dhe shanseve për restaurim të demokracisë nga lideri i opozitës, nese i fiton zgjedhjet.
Mirëpo, një perceptim i tillë i situatës politike ne Turqi është tejet i simplifikuar. Sepse, kushdo qe e perkufizon modelin qeverisës të Eroganit, si model vetëm në kundërshtim me demokracinë shpërfaq një mungesë konceptuale për këtë sistem politik.
Për më tepër vet pushteti i tij ishte shprehje e aspiratave demokratike kolektive në shoqërinë turke, që për nje kohë te gjatë kishin qenë te kontrolluara nga elitat shekullare e vendit. Kurse, vet fakti se partia e Erdoganit e fitoi edhe shumicën e vendeve në Parlament, dëshmon për mbështetjen demokratike qe ende e gëzon ai dhe partia e tij në shoqërinë turke.
Mirëpo, kjo fitore e tij mund të mos jetë në pajtim me diçka tjeter, me afirmimin e vlerave liberale. Sepse ekziston nje dallim i madh ndermjet demokracisë dhe liberalizimit. Ngase e para synon vetem homogjenizimin e vullnetit kolektiv të shoqërisë, kurse e dyta pluralizmin, lirinë e shprehjes dhe të drejtat individuale. Bie fjala, Anglia e shekullit 19 ishte një vend liberal, por nuk ishte shtet demokratik në kuptimin e mirëfilltë të fjalës. Madje, shumë vende perendimore fillimisht e inaguruan liberalizimin para demokracisë, në dallim nga pjesa tjetër e botës qe kaluan në demokraci para kultivimit të vlerave liberale.
E, këtë tension ndermjet demokracisë dhe liberalizimit, i pari e kishte pikasur studiuesi i njohur i shkencave politike Fareed Zakaria. Në artikullin e tij “Ngritja e Demokracive Iliberale” (The Rise of Illiberal Democracy), ky autor dëshmon për kundërthëniet që mund të ekzistojnë ndërmjet këtyre dy principeve politike.
Sipas tij përvoja politike në botën perëndimore pas Luftës së Dytë Botërore ka bërë që t’i kundrojmë liberalizmin dhe demokracinë si të pandashme ndërmjet vete. Megjithatë, Zakaria konstaton se ato jo domosdoshmërisht janë të ndërlidhura njëra me tjetrën. Kombinimi i tyre është më shumë rezultat i disa koincidencave socio-politike, sesa produkt i një domosdoshmërie të brendshme logjike dhe historike. Ato mund të operojnë së bashku në kuadër të një rendi institucional dhe politik. Por, asgjë nuk i pengon që të funksionojnë edhe të ndara e të karakterizohen nga antagonizma përçarës në mes tyre. Madje sipas tij, bota ka kohe është duke përjetuar lulëzimin e demokracive iliberale.
Ndërkohë, analizimin e këtyre antagonizmave kohë me parë e ka shtjelluar edhe profesori i njohur i shkencave politike në Universitetin e Harvardit, Yascha Mounk, në librin e tij (People versus Democracy – Why Our Freedom is in Danger and How to Save it). Sipas ketij teoricieni të dalluar të mendimit politik, përçarjet në kuadër të këtij sistemi mund të definohen si konflikt në mes “vullnetit popullor” në njërën anë, dhe “vlerave liberale” në anën tjetër, apo siç e quan ndryshe Mounk këtë tension, si model ndërmjet “demokracisë pa të drejta” dhe “të drejtave pa demokraci”.
Prandaj, nëse ka diçka që e ka veçuar historine politike të Turqisë, që kur u themelua si shtet modern, ka qene pikërisht ky konflikt. Duke dominuar me shumë herë njëri model, e herë tjetri. Problemi kryesor i sistemit politik në shtetin e Turqisë ka qenë mungesa e ekulibrit ndërmjet të drejtave pa demokraci dhe demokracisë pa te drejta. Dilema është se a do ta gjejë rrugën Turqia që t’i harmonizojë brenda saj standardet si të demokracisë ashtu edhe të liberalizmit, diçka që i ka munguar deri më tani.
Të tjera
-
Ngjarjet e datës 18 prill
Mbahet ceremonia e diplomimit të gjeneratës së 59-të të Policisë së Republikë...
-
Vetëm gjatë shkurtit 151 çifte i dhanë fund martesës së tyre
Vetëm gjatë muajit shkurt të këtij viti, 151 çifte i kanë dhënë fund martesës...
-
Kaplohet nga zjąrri kuzhina e një lokali në Gjakovë
Një lokal në rrugën “Mbretëresha Teutë” në Gjakovë është përfshirë sonte nga ...
-
1 mijë e 929 fëmijë linden në shkurt, ja sa femra e sa meshkuj
Gjatë muajit shkurt të këtij viti, kanë lindur 1 mijë e 929 fëmijë brenda dh...
-
Deliu kritikon Haxhiun: Kosova në ditë zie për gratë e vrąra, ministrja në fushatë zgjedhore të Maqedonisë
Deputetja e Partisë Demokratike të Kosovës, Blerta Deliu, ka kritikuar minist...
-
Kamberi thotë se rreth 14 të rinj nga Bunajovci janë ndaluar sot nga autoritetet serbe
Deputeti shqiptar në Parlamentin e Serbisë, Shaip Kamberi, ka deklaruar se 14...
-
“Putini po e pret Trumpin”: Bolton shpreh frikë për të ardhmen e Ukrainës dhe NATO-s
Ukraina përballet “me rrezik” nëse Shtetet e Bashkuara nuk miratojnë me shpej...
-
Vdękja e dyshimtë e ukrainases: Ky është personi i arrestuar, zbulohet dyshimi që rëndon mbi të
Një person është arrestuar lidhur me rastin tragjik të vdekjes së 23-vjeçares...
-
Musliu-Shoshi: Mashtrues e hipokrit shpallin “Ditë Zie”, e shkojnë në fushatë në Maqedoninë e Veriut !
Deputetja nga radhët e PDK-së Ariana Musliu- Shoshi i ka quajtur hipokrit e m...
-
“Strella u bë më agresiv ndaj meje dhe Butës pasi nisi të rrinte me Feron”, dëshmia e plotë e vëllaut të Butës, Qëndrim Januzit, për vrąsjen me gjashtë pĺumba të 30 vjeçarit në Ferizaj
Gjykimi për vrasjen e Gazmend Hysenit është në fazën përfundimtare. Në seancë...
-
Arrestohet një person për rastin trągjik të vdękjes së 23-vjeçares në autostradën në Ferizaj
Një person është arrestuar lidhur me rastin tragjik të vdekjes së 23-vjeçares...
-
MPB njofton se 5 zyrtarë policorë përfshirë Jankoviqin vazhdojnë të mbahen nga Serbia, bën thirrje te ndërkombëtarët të dënojë këtë veprim
Ministria e Punëve të Brendshme ka dënuar ashpër aktin e paprecedentë të Serb...